De Frikhokkies

Uit De klink van 1990 - DE OPKOMST EN ONDERGANG VAN DE FRIKHOKKIES.

Volgens de Badcourant van 25 augustus 1900 bestond er op Zandvoort al een Gemeentelijke badinrichting waar kinderen van ingezetenen kosteloos een zeebad konden nemen. Op 2 juni 1900 wordt in de Zandvoortsche courant in een Gemeenteraadsverslag gemeld "tot badman is benoemd Jb.Koper Ezn. op een wedde van f.6.— per week voor het kosteloos baden van kinderen van Zandvoortsche ingezetenen."

 

Op 27 augustus 1900 wordt mededeling gedaan dat de Inrichting tot het nemen van kosteloze zeebaden voor kinderen van ingezetenen zaterdag j.l. voor dit seizoen gesloten werd. In het geheel werden 5509 baden genomen gedurende het tijdvak lopende van 18 juni tot 25 augustus j.l. Het hoogste aantal per dag bedroeg 280, het kleinste aantal 9.

 

Op l juni 1901 wordt Jb.Koper wederom benoemd tot badman, zulks voor het tijdvak van 17 juni tot en met l september 1901. In 1902 niets gevonden, vermoedelijk ook Jb.Koper. Op 3 juni 1903 werd hij wederom benoemd, nu met ingang van zaterdag 27 juni 1903 en nog steeds met het vorstelijke salaris van zes gulden per week. Op 20 mei 1904, 11 juni 1906 en juni 1907 werd wederom Jb.Koper Ezn benoemd, over 1905 werd geen benoeming gevonden. In 1904 werden 3942 baden genomen, hoogste aantal per dag 196, kleinste aantal 6. Over 1905 bedroeg dit bij sluiting op 6 september respectievelijk 3946, 224 en 14. 15 september 1906, de kosteloze baden voor kinderen van ingezetenen zijn wederom gesloten. In het geheel werden genomen 4463 baden gedurende 47 dagen. Dus gemiddeld 95 per dag.Het hoogste aantal per dag bedroeg 196, het laagste 18.

Uit de krant van 1907

“Het bad is wederom gesloten en gezien de temperaturen is het begrijpelijk dat niet zoveel baden zijn gegeven als in vorige jaren. Het verschil is aanmerkelijk.In het geheel werden 1104 baden genomen gedurende 13 weken. Buiten de zondagen, waarop de gelegenheid gesloten is, werden op 22 dagen geen baden genomen, zodat het genoemde aantal, over 38 dagen verdeelt per dag een cijfer van 29 aantoont. Voorzeker zeer gering in vergelijking met andere jaren. Het hoogste aantal per dag bedroeg 80, het laagste 4."

 

Badman
Op 29 juni 1908 deelde de voorzitter van de Gemeenteraad mede dat voor de betrekking van badman zich 4 sollicitanten hadden aangemeld n.l. de heren W.Keur, F.Molenaar Fzn., A.Paap Ezn en A.J.Rijkebosch. Na drie stemmingen werd A.J.Rijkebosch met 5 stemmen benoemt, dit op een wedde van f. 6,- per week. Op 2 juli 1912 werd een herhaalde oproep voor de functie van badman a f.9,— per week geplaatst. Op de oproep van 29 mei was geen aanmelding binnen gekomen. Hierop wordt hr.Keesman aangesteld. Evenzo met een eender salaris in 1913 en 1914. In juli 1913 bestelde de Gemeente een boot voor het kosteloos baden bij de firma T.H.O.Zwanenburg te IJmuiden.

Raadslid dhr.Weber gaf B&W in overweging deze zomer een meer geschikte gelegenheid om zich te ontkleden te doen maken, bij voorbeeld een zeildoek tent wat niet zo kostbaar is. Ook wenst de spreker dat de badmeester zondag in dienst zou zijn teneinde ongelukken te voorkomen daarbij wijzende op het ongeluk dat vorig jaar had plaats gevonden. In 1915 wordt dhr.Keesman benoemt als badman kosteloze baden voor kinderen van ingezetenen op een salaris van f.12,50 per week. Op 24 juni 1915 beslist de Gemeenteraad tot het maken van 2 tenten van zeildoek met berghok! Dit zijn waarschijnlijk de eerste Frikhokkies. Uit de vergadering van de Gemeenteraad op maandag 4 nov 1919: Gem.raadslid Hr.Bramson vroeg bij volgnummer 77: "kosten vallende op de exploitatie van het strand" nog een tent te plaatsen voor vrouwen bij de kosteloze baden. Er zijn veel leden van het vrouwelijke geslacht die er gaarne gebruik van zouden maken. De voorzitter zei er geen bezwaar tegen te hebben. Hij had echter gezien dat niet ingezetenen gebruik van de kostloze baden maakten. De badmeester is hierop gewezen.

Op 25 Mei 1920 werd in de Gemeenteraad het salaris voor “Badman Kosteloze Baden” vastgesteld op f.30,- per week. De Voorzitter deelde daarop nog mee dat een tent voor vrouwen was besteld en dat de bestaande tent indien nodig verbeterd zal worden. Gem.raadslid Hr.v.d.Moolen vroeg of het wel wenselijk is een tent voor vrouwen te plaatsen onder toezicht van een man? Gem.raadslid dhr.Slagveld zei uit zijn 27 jarige praktijk tot de ervaring te zijn gekomen dat bij dergelijke inrichtingen een man meer waard is dan dat van twee vrouwen.

 

B & W stellen voor alhier in te stellen een Volksbad uitsluitend ten dienste van inwoners van Zandvoort en hiervoor een reglement vast te stellen.Volgens voorstel zullen er ongeveer ter hoogte van de strandpaal 67, twee linnen tenten geplaatst worden. Aan de baden zullen verbonden zijn 2 badmannnen op een wedde van f.36,— per week per persoon. Na het bespreken van diverse tarieven vraagt gem. raadslid Hr. v.d.Moolen waarom de baden niet meer kosteloos gegeven kunnen worden en wijst op het gevaar dat kinderen dan gaan baden waar geen toezicht is.Raadslid Hr.v.d.P las vraagt waarom alles voor niets moet. Hr.Slegers stelde voor te bepalen dat er een vrouwelijke hulp bij het baden moet zijn.Dit uit het oogpunt van zedelijkheid. De Voorzitter antwoord dat dit in het reglement opgenomen kan worden.

 

Volgens het verslag van de gemeentelijke raadsvergadering van 28 juni 1921 heeft Hr.J.Paap ( Jan Jiffie ) zijn benoeming als badman bij de volksbaden aangenomen. In verband met het bedanken van Hr.K.Zwemmer voor de betrekking van badman bij de volksbaden dragen B & W voor te benoemen W.Koper Kzn.(Wullem de Bul) Na een kleine discussie over eventueel tijdelijke benoeming van W.Koper Kzn. blijkt na stemming dat 2 stemmen op Jb.Zwemmer en 7 op W.Koper Kzn. Zijn uitgebracht zodat W.Koper Kzn. is benoemd. Hr.Zwaan informeert of B&W reeds maatregelen heeft genomen ter bekoming van een vrouwelijke kracht waarop de Voorzitter antwoord dat in de eerstvolgende Zandvoortse Courant een oproep komt.

 

Het nieuw te bouwen volksbad
Op 28 Juni 1921 volgt de oproep en op 31 Juni 1921 wordt benoemd Mej. G.Keur - Molenaar (Tante Griet van Fijs) In de Raadsvergadering van 28 Juli 1921 vraagt Hr. Zwaan of B & W in elke tent voetroosters willen doen plaatsen.Verder wijst spreker op het moeilijke transport van de boot. In 1929 wordt de Gemeentelijke bad- en zweminrichting genoemd als voorbeeld voor het nieuw te bouwen volksbad. Hierin wordt gepleit voor een eenvoudige inrichting. 4 tenten zoals die nu aan het strand staan bieden zeker ruimte voor 200 tot 300 baders. Op 25 augustus 1929 vindt nog een moedige redding plaats door de badmannnen Paap en Koper.

          
  Seizoenskaart van het Gemeentelijke Zuiderbad voor inwoners van Zandvoort 

 

Burgemeester en Wethouders van Zandvoort maken bekend dat de Gemeentelijke Zeebadinrichting aan het Zuiderstrand na de opening voor een ieder toegankelijk zal zijn voor het nemen van baden vanuit de tenten waarvan er 2 voor mannen en 2 voor vrouwen zijn ingericht ...

Het Zuiderbad met de ingang aan de Boulevard. Het gebouw is pal in de Zeereep
                         gebouwd en mét Amsterdamse vlag getooid.

 

In 1933 was Willem Jan Molenaar (Stijfseltje) de derde badman aan het nieuwe Zuiderbad. In 1937 had hij het genoegen een padvinder van de Jamboree te redden en hij was eveneens betrokken bij de reddingsactie van de omgeslagen reddingboot in 1937. In 1933 werd het betonnen volksbad gebouwd op de plaats van de tenten, half in de duinreep tussen de Hugo de Grootstraat en de Frederik Hendrikstraat. Het is op 2 Juni 1933 in bedrijf gegaan. De bouw was begroot op f.70.000,— en werd gegund aan gebroeders Van Rijswijk te Heemstede voor f.65.955.- Er waren 57 inschrijvingen waarvan de hoogste was f.92.918.-.

 

In september 1935 gaat badman W.Koper met pensioen en is dan vanaf 1921 in dienst geweest van het Zuiderbad. Als opvolger wordt gekozen Jaap Dorsman uit 37 sollicitanten. In 1939 stopt Tante Griet om gezondheidsredenen als badvrouw aan het Zuiderbad. De heer Keur vervolgt: Verdere juiste gegevens ontbreken mij, alleen is uit diverse strandpachters en gemeenteraadsvergaderingen wel gebleken dat, behoudens het eerste seizoen in 1933, het voortdurend een schip van bijleg is geweest. In 1943 werd het Zuiderbad gesloopt t.b.v. de Atlantikwal. (Mede doordat mijn vader tot 1941 bij paal 67 een consumptietent met bad -en ligstoelen heeft gehad ben ik zelf bijzonder geïnteresseerd in foto’s of ansichtkaarten van de FRIKHOKKIES en het ontstaan van die naam).

     Het Zuiderbad was een enorm complex aan de Zandvoortse boulevard

 

In de Zandvoortse Kroniek van 28 oktober 1938 schrijft de heer Steen dat, voor de bouw van het bad een gesprek met de N.Z.H.R.M.en de architect Ir.Zwiers plaats vond in verband met de damwand van het zonneterras, welke een doorgang van de reddingboot zou bemoeilijken. De heer Steen vervolgt verder aldus: "overigens blijven wij van mening dat het Zuiderbad in Zandvoort nooit gebouwd had moeten worden. Met de komst van Zuiderbad is een stukje echt Zandvoorts volksleven weggevaagd, we bedoelen "wijlen" onze "FRIKHOKKIES" een volksbadinrichting met zoveel intieme gezelligheid en eigen sfeer. Wie herinnert ze niet meer, de linnen tentjes met de trouwe wachteres op het houten bankje voor de damestent de altijd breiende Tante Griet. Voor iedereen was zij de vraagbaak. En waar zij geen raad op wist, daar wist letterlijk niemand meer raad op.

         Badkantoor, waar je een kaartje kon kopen om te mogen baden in zee

Er moest een modern gebouw komen
En dan aan het water de twee trouwe badlieden Jan en Wullem. Een goed stukje humor werd daar geboren.Wie weet het niet meer als " ouwe Wullem " kwaad werd als je precies in een streep fel zonlicht zwom, zodat hij je net niet zien kon door de schittering op het water.Dan zag je zijn snor op en neer gaan en dit gaf precies aan hoe laat of het was. Gauw terug naar het bootje want anders was je nog niet jarig. En dan te denken aan het " teiltje " dat in iedere tent stond om je voeten af te spoelen. Hoe vaak was het niet leeg in de jongens tent ... en als het dan een beetje al te bar werd vloog ineens een slip van het voorzeil omhoog en verscheen het bruingebrande gezicht van " Griet " om de hoek. Jongens is het nou uit, jullie altijd met je stoeien. Een plechtig " we zullen het niet meer doen Griet " was het antwoord, maar o wee als ze weer weg was ... En toen ineens was het uit . Er moest een modern gebouw komen met een hoop cabines en kaartjes loketten enz. Het gebouw kwam er maar de gezelligheid was op slag weg.Weliswaar waren Griet en Jan en Wullem er nog maar het was net of het niet meer vlotten wilde.  Zo bleven er een massa vaste klanten weg. Het Zuiderbad was geen stuk Zandvoort, de Frikhokkies waren gestorven en begraven, de ruil was slecht. Geef ons maar de tijd van de "Frikhokkies" aldus de schrijver van het stuk, de heer Steen.