De luchtballon van Nini Boesman

Het was een stralende zon-overgoten dag: Koninginnedag 1951. Een matige, oostelijke wind bracht koud weer, doch het was rustig onder een strak blauwe hemel en niets wees erop, dat het einde van die dag voor Zandvoort angstige spanning zou brengen. Allerwegen werd feest gevierd op deze dertigste april. In Bloemendaal werd op een hockeyveld de Henri Dunant, de grijskleurige luchtballon onder leiding van mevrouw Boesman van het benodigde gas voorzien om straks het luchtruim te kiezen, waartoe de Oranjevereniging aldaar haar had uitgenodigd.

                    Godfried Bomans zoals zovelen hem nog herinneren

Godfried Bomans als passagier
Als passagier zou de bekende auteur Godfried Bomans met haar de vaart in de gondel meemaken. Het leek ideaal weer voor ballonvaart. Omstreeks half vijf werden de laatste beletselen weggenomen en koos de ballon, onder luide toejuichingen van het publiek het luchtruim. Het lag in de bedoeling van de ballonvaarster, ergens in de duinen te landen. Maar, eenmaal in hogere regionen aangeland, bleken de weergoden andere plannen te hebben met de ballonvaarders. Er bleek in de hogere luchtlagen een sterke oostelijke stroming te staan, die de ballon met een flinke vaart in de richting van de zee dreef, ondanks alle tegenmaatregelen die de ervaren ballonvaarster nam.

Redboot-bemanning wordt gealarmeerd
Omstreeks vijf uur verscheen de luchtballon boven Zandvoort. We zagen haar statig naderen, een majestueus schouwspel. Het hoofd van de kustwacht, de heer P. van der Mije zag het gevaar en spoedde zich met zoon Kors naar het botenhuis van de maatschappij in de Zeestraat, nadat de bemanning was gealarmeerd. De ballon dreef over het dorpscentrum en verdween uit het oog achter de Zuidboulevard, steeds meer hoogte verliezend. Er was geen twijfel aan: de Henri Dunant zou in zee storten.

   De Zandvoortse redboot C.A.A. Dudok de Wit voer vrijwel onmiddellijk uit.

Ballon kwam in zee terecht
De bemanning van de Dudok was in een minimum van tijd ter plaatse. Ongeveer een kilometer ten zuiden van het dorpscentrum kwam de ballon in zee neer. Op hetzelfde ogenblik was ook onze Dudok reeds uitgevaren om hulp te bieden. Persoonlijk maakte ik deze tocht mee, die mij altijd is bijgebleven. De zee was door de oostenwind vlak als een spiegel, doch het water was koud, ijskoud! Toen de Henri Dunant het water raakte, sprongen de beide opvarenden uit de gondel en werden door mensen, die zich langs het strand hadden verzameld, uit het water gehaald.

                    Eén van de weinige foto's van de redding van Godfried Bomans

Bomans was bewusteloos geraakt
Door en door verkleumd was de heer Bomans door de zeer lage temperatuur van het zeewater bewusteloos geraakt, doch kon spoedig weer worden bijgebracht. Mevrouw Boesmans kwam er met een nat pak af. Intussen waren wij de Henri Dunant genaderd. Als een voor-historisch monster dobberde de ballon op het water. Niet alle gas was er nog uit weggevloeid. Het gevaarte woei nu eens over onze Dudok heen dan weer sloeg het over naar de andere kant en gaf dan de indruk van een gigantische "rug van een reuzen-olifant”. Met een mes werd het omhulsel van de ballon opengesneden, opdat het nog aanwezige gas kon ontsnappen en spoedig lag de Henri Dunant als een platte pannekoek te drijven op het zee-oppervlak. 

Betonnen palen van de Atlantic-wall
Door al dit manoeuvreren was intussen onze Dudok vastgelopen op de betonnen palen van de „Atlantic-wall" die hier nog niet was opgeruimd. Er dreigde groot gevaar, dat de Dudok op deze palen lek zou stoten. Ik kans niet zeggen dat ik me op dat moment erg lekker gevoelde en dat werd nog erger, toen op een gegeven ogenblik de motor afsloeg en bleek, dat een touw van de gondel in de schroef was geraakt. We botsten en hobbelden ieder ogeblik tegen die slappe, weke massa, die eens de statige Henri Dunant was geweest, maar schipper Floor bleef de kalmte zelf. Hij zag maar één oplossing: de bemanning moest overboord om te proberen, het touw uit de schroef te krijgen. Hij had het nog niet gezegd, of ze waren al weg.

Touw van de ballon in de schroef
Tot aan hun hals stonden ze in het ijskoude water. Hoe ze het uithielden weet ik niet. Bijna een half uur lang ploeterden ze, steeds opnieuw gehinderd door de nu lege en slappe ballon. Enkelen duwden de boot bij de palen weg, anderen doken steeds opnieuw onder water om het touw uit de schroef te halen. Eindelijk gelukte het. Maar ik kan U verzekeren,dat het een héél angstig en spannend half uurtje was.

Ballon op sleeptouw genomen
Tot op hun gebeente verkleumd en doornat klauterdan ze in de reddingboot terug. De inmiddels losgesneden gondel werd aan boord genomen en met de ballon op sleeptouw werd de terugreis aanvaard. Later betuigden mevrouw Boesman haar dank aan de heer P. van der Mije voor de kranige wijze, waarop de bemanning zich van haar taak had gekweten en de heer Godfried Bomans zond hem een van een aantekening voorziene uitgave van
hem, waarin hij dank bracht voor het prachtige optreden na een hachelijk avontuur. De ballon bleek slechts betrekkelijk weinig schade te hebben opgelopen en enkele maanden na dit zo slecht en toch nog goed afgelopen reisje hing ze al weer in de lucht.

Precies 16 jaar later verscheen er vanwege een jubileum een artikel over de ballon-crash:

BALLON IN ZEE VERONGELUKT
De Zandvoortse redders paraat onder aanvoering van Jb. Kraaijenoord.

Omstreeks half zes Maandagmiddag bemerkten velen dat ten noorden van Zandvoort een flinke ballon boven de Zeeweg dreef, die langzaam het dorp naderde. De ballon daalde op een moment en men zag dat een aantal strooibiljetten werden uitgeworpen door de twee inzittenden. De ballon steeg even later weer, maar dreef meer zeewaarts, hetgeen enigszins vreemd aandeed omdat de wind uit het noordoosten kwam. Plotseling echter zag men naast de ballon rook opstijgen, maar meteen daalde de ballon en kwam boven zee terecht. 

Ballon huppelde op de golven
Het mandje waarin de twee personenstonden raakte het water, de ballon huppelde nog even op de golven, waarna men de mand zag omslaan en met de inzittenden in de golven verdwijnen, terwijl het omhulsel boven water bleef drijven. De schrik sloeg allen om het hart en van alle kanten trok men naar het strand op weg naar de ballon die ruim. twee kilometer ten zuiden van Zandvoort en ongeveer 200 meter uit de kust was terechtgekomen.

Duizenden toeschouwers op het strand
Een gelukkige omstandigheid was dat zich juist verscheidene leden van de Zandvoortse Reddingsbrigade op het strand bevonden en toen ook de bekende redder Jb Kraaijenoord op de plek des onheils arriveerde trok men onder zijn leiding het ijskoude water in, touwen en planken met zich meevoerende. De twee inzittenden hadden zich uit de mand weten los te maken en konden zich drijvende houden, maar het was onmogelijk om het strand te bereiken, daar er een sterke stroming stond. De vijftien redders bereikten eerst de man en ruim 30 meter verder de vrouw en brachten hen behouden aan de kant, waar zich ondertussen duizenden mensen hadden opgesteld. 

Dr.C.A.H. Gerke verleende eerste hulp
Onmiddellijk werden de drenkelingen, die het evenals hun redders bitter koud hadden, naar twee consumptietenten vervoerd, waar Dr C. A. H.Gerke de eerste hulp verleende. Na verloop van enige tijd werden de man en de vrouw per ziekenauto resp. naar zijn woning te Haarlem en een hotel te Bloemendaal overgebracht. De vrouw was mevrouw Boesman, de bekende ballonvaarster en de man Godfried Bomans, letterkundige en verslaggever van de Volkskrant.

                         Nini Boesman in haar luchtvaart-outfit

N.C.R.V.-aktie "Haak in"
Zij waren in Bloemendaal om ongeveer half vijf opgestegen ter gelegenheid van de „Haak in"-actie van de N.C.R.V. en het Koninginnefeest. De heer Boesman volgde per auto de verrichtingen van zijn echtgenote en was van het ongeval getuige. Op het onheilsbericht werd direct de Zandvoortse reddingboot „C. A. A. Dudok de Wit" gealarmeerd, die reeds een half uur na het ongeval te water ging om te trachten de ballon en de mand te redden. Ook de loodsboot van IJmuiden vervoegde zich nog in de buurt. maar vertrok weer toen bemerkt werd dat de reddingboot zich reeds met de opberging belastte. 

Touw in de scheepsschroef
Het gelukte de ballon en de mand binnen boord te hijsen, nadat men het gas eruit had laten lopen, tot op een gegeven ogenblik enkele van de vele touwen in de schroef van de reddïngboot terecht kwamen en de boot op betonnen palen stuitte. Enkele leden van de bemanning ontkleedden zich en begaven zich te water, maar het duurde nog geruime tijd voordat de schroef weer vrij was. De bemanning heeft toen het overschot van de ballon maar op strand gedeponeerd om zich daarna huiswaarts te begeven. Bij onderzoek is echter gebleken dat aan de linkeronderkant de boot vrij ernstige schade heeft opgelopen door het stoten op betonnen palen.

Redder Kraaijenoord verloor kunstgebit op zee
Het avontuur van deze twee ballonvaarders is nog goed afgelopen, maar het bezorgde ruim twintig mensen een nat pak en veel ongemak. De heer Kraaijenoord verloor o.m. tijdens de reddingspoging zijn gebit in zee. Het was zijn 33e redding! Van bevoegde zijde vernamen we nog, dat de ballonvaarders voor de opstijging nog ernstig gewaarschuwd zijn voor de noordoostenwind. Wethouder Geluk van Bloemendaal kon als derde persoon niet mee, omdat de ballon door overbelasting niet wilde opstijgen. Het geluk was dus wel aan zijn kant!

Een woord van lof tenslotte aan de wakkere redders, onder wie vele leden van onze Zandvoortse Reddingsbrigade. Het was keurig teamwork!

    Over deze tocht en zijn onfortuinlijke afloop heeft Bomans destijds een
    artikel geschreven voor het Haarlems Dagblad, een opstel, dat in geen
    van zijn bundels is opgenomen, en waarvan wij enige gedeelten citeren:

,,De parallel van de boulevard verschoof zich plotseling tot een diagonaal, die onze mand dwars doorsneed; we zagen de heftig toeterende file van auto's onder ons voorbij glijden en dreven onherroepelijk de zee in. Het siert mevrouw Boesman dat zij op dat ogenblik een landing op het strand niet riskeerde. Het was er, met deze Koninginnedag voller dan anders zo vroeg in het jaar het geval is. Ik trok m'n jasje en schoenen uit en stelde mevrouw Boesman voor hetzelfde te doen. Ze ging echter hier niet toe over. Wij kwamen vrij zacht in zee terecht, maar toen het water in de mand steeg werd ons door de koude de adem schier afgesneden. 

Scheurband moest stuk worden getrokken
De commandante vroeg mij nu omhoog te klimmen en de scheurband stuk te trekken, hetgeen gebeurde. Terwijl het omhulsel suizend neerzeeg sprongen wij in het water. Ik ben een geoefend zwemmer, maar ik heb de invloed van het in dit jaargetijde nog zo koude water schromelijk onderschat (de temperatuur was slechts 5 graden Celsius). 

Mevr.Boesman zat nog vast
Tot onze schrik bleek dat mevrouw Boesman nog met een band aan de snel zinkende mand vastzat, maar het mocht mij gelukken haar tijdig te bevrijden. Ik denk dat wij ons toen ongeveer honderd meter van het strand bevonden. Ik wil over de tocht naar het strand niet lang uitwijden. In zulke ogenblikken duurt elke minuut een eeuwigheid. In het allereerste begin zwommen wij samen; ik ondersteunde Nini die haar ballonpak en zelfs haar schoenen had aangehouden; later bleek dat zij daardoor minder van de kou van het water te lijden had. Hierdoor kon ik haar loslaten, wat ze mij had verzocht. Ook al had ze mij dat niet gevraagd, vrees ik toch dat ik het helpen maar zeer kort had kunnen volhouden. Want reeds na enkele minuten voelde ik mij verstijven van de kou. 

Verlamd door de kou
Het is een merkwaardige belevenis: het leven trekt uit armen en benen weg, de adem stokt, men voelt zich langzaam verlammen. Vóór zich ziet men evenwel de wereld op z'n mooist, alles lijkt met een blinkend licht overgoten, maar gaandeweg groeit de angst dit paradijs nooit te bereiken. Vreemd is het dat bij het allengs trager worden van elke beweging, terwijl ook af en toe het hoofd onderduikt en steeds meer water naar binnen stroomt, de gedachten helder blijven.

Reddingspogingen waren begonnen
Ik weet niet wat Nini Boesman die vlak voor mij worstelde (en al die tijd geen klacht geuit heeft) dat kwartier aan gedachten had, want ik heb haar sindsdien nog niet gesproken. Bij mij was de hoofdervaring: dit is nu sterven, en, ondanks alles, een zekere drang dit bewust door te maken. Dit zal u misschien ongeloofwaardig voorkomen, omdat gevoelens van angst en vertwijfeling veel meer voor de hand liggen. De aanwezigheid daarvan wil ik geenszins ontkennen, integendeel zij waren in ruime mate mijn deel. Maar tegelijkertijd, en daar doorheen het besef, dit is het dus, doorleef het bewust. Er waren nog wel andere gedachten en gewaarwordingen, doch slechts deze acht ik, als meest onpersoonlijke, voor mededeling vatbaar. Ik kon niet zien dat op de kust reeds reddingspogingen waren begonnen. Toen ik op het punt stond het op te geven, want ik kón niet meer, zag ik plotseling dat zes mannen in zee een levende keten vormden en ons
elk een balk toeschoven. We waren gered!"

Naschrift webredactie Genootschap "Oud Zandvoort":

Het ongeluk met de luchtballon gebeurde in 1951. Volgens de schrijvende pers uit die tijd waren er duizenden toeschouwers. Nu overdreef men soms weleens maar we hopen dat er iemand is geweest die het neerstorten van de ballon heeft gefotografeerd alsmede het aan land brengen van Godfried Bomans.

        Zoals u hierboven kunt zien, kwam Godfried Bomans regelmatig in
    Zandvoort. We hopen dat er van zijn bezoeken en voordrachtsavonden
          foto of filmopnamen zijn gemaakt. Opnamen die wellicht op een
       zolder liggen te verstoffen. Wij willen dit materiaal graag gebruiken
                                              voor een artikel in De Klink.